Nhưng tôi muốn bênh vực cho một thái độ tích cực, đừng tiêu cực. Tôi sợ hoảng khi nghe một đứa bạn lớn, tên Sam White, doạ sẽ cắt lấy tai. Tôi đã nghe họ chỉ trích 19 năm rồi.
Tôi, một thằng bán bánh bích quy mà coi việc vận tải các chất nổ! Chỉ nghĩ tới sự phải đứng giữa hàng ngàn tấn thuốc nổ T. Bác sĩ Thomas Hyslop, cai quản một nhà thương điên, đã chú trọng vào điểm ấy trong bài diễn văntrước Anh quốc Y học hội. Mỗi bữa kia, một cựu chiến binh trẻ tuổi và tàn tật cùng làm với tôi bảo rằng: "Anh Johnny ạ, anh phải biết hổ thẹn chứ? Trông anh người ta tưởng ở đời chẳng ai khổ bằng anh.
Chỉ xin Chúa dắt con từng bước. Nhưng tôi lại biết một người mất cả hai chân mà còn thành công trong việc chuyển bất lợi thành thắng lợi: Ông Ben Fortson. Trong một phần tư thế kỷ, cặp vợ chồng gốc gác ở Kansas đó, du lịch khắp thế giới, quay phim về đời sống dã man của những bọn mọi gần tiêu diệt ở Châu Á và Châu Phi.
Được vậy thì tốt lắm, còn rủi y có quát tháo thì tôi cũng có dịp để rán giảng giải cho y. Ông Bolitho viết câu ấy sau khi bị cưa một chân vì tai nạn xe lửa. Má tôi hơi cổ, cho rằng dùng tân thời trang là điên.
Cả vua Lear trong kịch của Shakespeare cũng la hét: "Có đứa con bạc bẽo thật đau đớn hơn bị rắn độc cắn!" Vậy mà chú lại làm nhiều việc gấp bốn người khác. Hồi nhỏ tôi toàn chơi với vài đứa bạn trên thượng lương [15] một ngôi nhà bỏ hoang ở Missouri.
Nửa thế kỷ sau, trong bản in năm 2001của NXb Văn hóa (tạm gọi là bản 2001), và đoạn trích ở trên được in ở bìa sau. Lúc đó, những lời thoá mạ, những hành động của người khác để hại ta sẽ chẳng quan hệ chút nào vì ta đã quyết định bỏ ngoài tai những điều không trực tiếp liên quan đến chính nghĩa mà ta phụng sự. Việc đó làm cho ông mê man bất tỉnh, về nhà ăn xong ông nằm bẹp đến hai giờ.
Có khi tôi hỏi tại sao họ lại lựa nghề đó, học nghề từ hồi nào và đã hớt được bao lâu cái đầu rồi. Mà kiếm việc làm thì đã sao chưa? Mình thạo về nghề buôn dầu xăng và có thể gặp nhiều hãng rất vui lòng dùng mình". Ta chỉ có thể vẽ những cảnh vật mà ta thích thôi.
Chẳng hạn như Bác sĩ Alexis Carrel, tác giả cuốn Con người: một cỏi bí mật và được giải Nobel, một danh vọng cao cả nhất trong giới khoa học, đã đăng ở tạp chí Reader's Digest: "Không có gì gây nghị lực mạnh mẽ cho bằng kinh kệ. Nếu không, sẽ hối hận suốt đời. Và tôi ghét ông chủ của tôi biết bao, cái người mà lúc nào cũng rầy la, quạ quọ.
Rồi thì sao? Khi ông Lincoln nghe người ta mách, ông bình tĩnh đáp: "Nếu ông Stanton bảo tôi là một thằng điên thì có lẽ tôi điên thật. Chúng ta không hiểu được những bí mật của cơ thể ta, của điện, của xe hơi, song chẳng phải vì vậy mà chúng ta không dùng và hưởng những vật ấy. Tôi bốc lấy một năm bọt xà bông soi trước ánh sáng và trong trăm nghìn bọt bóng cỏn cob, tôi thấy màu sắc rực rỡ của một cầu vồng nho nhỏ".
Ông làm cách nào mà tài tình như vậy, nhất là khi không biết nói tiếng Pháp? Thưa rằng thế này: Ông xin chủ hãng kính viết cho một câu tiếng Pháp chào khách, rồi ông học thuộc câu ấy. Bài diễn văn của Lowell Thomas để giảng hai khúc phim đó, đầu đề là: "Theo gót Allenby ở Palestine và Lawrence ở Ả Rập", được hoan hô ở Luân Đôn và khắp thế giới. Trong nửa giờ ấy, thỉnh thoảng tôi sẽ nghĩ đến Thượng Đế để có thêm một chút viễn cảnh trong đời.