Hình như tâm hồn họ lăn trên một tiến trình vô hạn. Còn những giờ ngủ, giờ chết: ai giữ? Người đời sẽ phán đoán sao về người chết khi lục ra trong hòm rương kẻ nầy có những hình ảnh khiêu dâm, nhưng phong thư không tiện nhiều người coi vì chữ tình, vì ô uế. Không biết tại sao khờ khạo thích những cửa lòng mở ra vô lý để rước bất cứ ai.
Trong hai giới nam nữ, danh ngôn nầy của nhà nho tôi tưởng được thể hiện ở nam giới hơn. Nhưng đó là những hạt châu trên sa mạc. Nói điều nầy tôi vẫn nghĩ một số người nam có óc phụ nhược.
Họ không tiếc lời oán trách. Còn thấy giáo thì họ coi là tên mua văn bán chữ mặc dầu có một thiểu số quên sứ mệnh giáo dục của mình. Vì đối tượng chánh của quyển này là phân tích tâm hồn bạn trai nên ở đây tôi chỉ gợi vài nét chánh để bạn nhận thức con người kỳ biệt của bạn trai thôi.
Mà họ tranh đấu cho quyền lợi thấy trước mắt vì các quyền lợi nầy đập mạnh vào thị hiếu của họ. Coi chừng họ lấy thể thao, một môn nào đó làm lý tưởng duy nhất mà bỏ các công việc quan hệ chuẩn bị cho đoạn đời của họ. Còn Brizeux lúc đời đang lên có lần cao hứng nói: Tôi muốn làm César hay không làm gì hết.
Như tôi đã nói, lúc tiền thanh niên, bạn trai ưa những gì liên hệ mật thiết với ngũ quan, mà bất kể cái gì sâu sắc. Chúng nhất định thế nào cũng kiếm cho được chỗ yên để ngủ. Còn chỗ họ ở mới hỡi ôi.
Nhưng những điều tôi trình bày ở trên là tôi chỉ mới nói được phần nào sự thành công của quỷ Satan trong lương tâm họ thôi. Con người có tự do sử dụng nó hay hướng nó về những lý tưởng tuyệt vời hơn. Môn chơi nầy cũng làm cho thiên hạ biết đượctính tình của người khiêu vũ xuyên qua nét mặt, nụ cười, sóng mắt, tiết điệu, cử bộ.
Tôi không chịu ai khuyên mình hết sầu. Họ cũng có cách dồi dào nhưng tâm tính vui vẻ, nóng giận, yêu mến, oán ghét, bi ai, sợ sệt, thèm khát. Họ nói thao thao bất tuyệt hằng giờ những điều nhận xét cho kỹ là vô giá trị.
Không phải họ chọn theo lý tưởng người lớn đâu. Tôi gặp nhiều bạn trai mới sập mặt trời là ngáp và lúc ngủ họ ngủ đơn sơ lắm. Họ thâm độc khi oán thù.
Một thiểu số bạn trai không hơn gì bạn gái. Sự quen thường quá nhờ hay xã giao làm cho ta không để ý đến những điều đáng ngạc nhiên trong người bạn trai. Họ không cân đo ác ý để làm hại, cũng không hề tìm dịp để làm hại cho kẻ khác.
Song ta phải quan niệm chính đáng về các từ ngữ, các chủ trương trên. Đang bây giờ đây cũng có hằng trăm nghìn đầu óc sâu sắc quán cổ, thông kim có sẵn trong tay tiền bạc, địa vị và thiện chí mà phải co tay với chương trình cải tổ toàn diện, cấp tốc. Ai bàn với họ về cuộc đời thanh sạch, về lý tưởng thánh thiện họ thích lắm vì đầu óc chứa mầm xây dựng.